در این مدت کودک به آب ،آب قند و هیچ چیز دیگری بجز شیر مادر احتیاج ندارد . آغوز ( شیری که چند روز اول بعد از زایمان ترشح می شود) با وجود اینکه حجم کمی دارد برای تامین نیازهای کودک کافی است همچنین دارای موادی است که کودک را در مقابل بیماریها وعفونتها مقاوم می کند .

از مزایای دیگر شیر مادر آن است که براحتی قابل هضم می باشد و ایجاد حساسیت وآلرژی نمی کتد ، پاک وتمیز است وکودکانی که شیر مادر می خورند کمتر به بیماریهای عفونی واسهال مبتلا می شوند . شیر مادر ضریب هوشی کودک را افزایش می دهد واز لحاظ اقتصادی نیز به صرفه است . در این مدت هر زمان وهر چند بار که کودک تقاضا کند باید شیر مادر در اختیارش قرار گیرد .

شیر مادر بهترین غذا برای نوزادان است

ارزش غذایی شیر مادر

چربی وپروتئین شیر مادر بهتر از چربی و پروتئین شیرهای دیگر هضم وجذب می شود . به همین دلیل دردهای قولنجی ،جمع شدن گاز ، اسنفراغ وحساسیت نسبت به پروتئین در این شیرخواران کمتر مشاهده می شود . ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیر خوار تغییر پیدا می کند . چربی شیر مادر در شروع هر وعده شیردهی کمتر است وسپس میزان آن تدریجا" بیشتر می شود . این تغییرات کمک بزرگی به سیر نگه داشتن وافزایش وزن شیر خوار می کند .

به سبب ویژگیهای شیرمادر ، شیرخوار پر خوری نمی کند وخوب وزن می گیرد ، در نتیجه مبتلا به چاقی ناشی از مصرف شیر مصنوعی که زمینه ساز بیماریهای قلبی وعروقی ، مفصلی ودیابت در بزرگسالی است نمی شود . ضمنا"در شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می کنند مشکل افزایش کلسترول در بزرگسالی وخطر ابتلاء به بةیماریهای قلبی - عروقی کمتر است .

غذاهای کمکی بعد از پایان شش ماهگی

تغذیه کودک بعد از شش ماهگی

علم تغذیه می گوید از پایان شش ماهگی اکثر شیرخواران علاوه بر شیر مادر، نیازمند دریافت مقداری انرژی اضافی و برخی مواد غذایی و ریزمغذی ها هستند. به این دسته از مواد غذایی، غذای کمکی و به این نوع تغذیه، تغذیه تکمیلی می گویند. گرچه ممکن است شیرمادر به تنهایی برای تغذیه شیرخوار پس از شش ماهگی هم کافی باشد ولی توصیه می شود که تغذیه تکمیلی برای همه شیرخواران در پایان شش ماهگی (پایان 180 روزگی) شروع شود. با توجه به توانایی های تغذیه ای شیرخوار، غذای کمکی در شروع باید بسیار ساده و نرم و از موادی تهیه شود که هضم آن آسان باشد.

نکات طلایی شش ماه دوم

- از پایان شش ماهگی که غذای کمکی شروع می شود تا پایان 12 ماهگی، غذای اصلی شیرخوار هنوز شیر مادر است از این رو شیرخوار طی شب و روز به طور مکرر و برحسب تقاضا و تمایل خود همچنین قبل از هر وعده غذای کمکی، با شیر مادر تغذیه شود تا بخش زیادی از انرژی و نیاز او به مواد مغذی و مایعات تامین شود. مجددا توصیه می شود غذای کمکی بعد از تغذیه با شیر مادر یا در فاصله تغذیه از دو سینه مادر باشد.

- دادن آب سالم (جوشیده و خنک شده) چند بار در روز توصیه می شود.

- معمولا زمان ارائه غذای کمکی به شیرخوار براساس برنامه خواب او تنظیم می شود؛ مثلا برای شیرخواری که حدود ساعت 10 صبح از خواب بیدار می شود می توان صبحانه را در آن زمان و سایر وعده ها را در طول روز ادامه داد در این صورت ممکن است آخرین وعده غذایی کمکی به شرطی که شیرخوار هنوز بیدار باشد به ساعات اولیه شب موکول شود.

- اگر منحنی رشد کودک خوب است و شیر مادر را هم خوب می خورد ولی بعضی اوقات میل به خوردن وعده های اصلی غذا و میان وعده ندارد، غذا خوردن در دفعات کمتر اشکالی ندارد ولی اگر این امر ادامه پیدا کند باید با پزشک مشورت شود.

برنامه غذایی کودک باید شامل مواد مغذی باشد

تغذیه کودک در سالهای اولیه زندگی

یک برنامه غذایی مناسب باید کلیه مواد مغذی (مواد نشاسته ای ، پروتئین ی ، چرب ی ، ویتامین ها و املاح) را به نسبت های متعادل در اختیار کودک قرار دهد تا انرژی مورد نیاز او که معمولاَ بر اساس صد کیلو کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است ،تامین شود. معمولاَ 50 درصد انرژی مورد نیاز کودک از مواد قند ی ،30 درصد از مواد چربی و حدود 20 درصد از مواد پروتئینی به دست می آید . بدیهی است بر حسب عادات مختلف غذایی و افزایش وزن کودک ،نسبت های فوق بین 5 تا 10 درصد قابل تغییر هستند.

غذای کودکان یک تا دوساله باید کم حجم ولی مقوی مناسب و شامل همه ی گروه های غذایی باشد . مقدار غذای کودک می تواند بر حسب اشتهای او افزایش یابد.
از آنجا که حس کنجکاوی کودک جهت آشنا شدن با دنیای خارج تاثیر زیادی بر اشتهای او می گذارد ، این امر ایجاب می کند که وعده های غذایی او شامل سه وعده ی اصلی و دو تا سه میان وعده باشد . وعده های اصلی باید مقوی و پر انرژی بوده و میان وعده ها مناسب و مکمل وعده های اصلی باشند.
البته نباید فراموش کنیم که در این سن کودک هنوز با شیر مادر تغذیه می شود تا بخشی از انرژی و مواد مغذی مورد نیاز او از این طریق در اختیارش قرار گیرد.

نمونه ای از برنامه غذایی کودک در سال دوم زندگی

یک کودک یک ساله حدود 30 % انرژی، 50% پروتئین، 2% آهن، و 75% ویتامین Aمورد نیاز خود را از شیر مادر به دست می آورد. در مورد سایر ویتامین ها و املاح نیز درصدی از طریق شیر مادر و بقیه باید از طریق غذایی که به کودک داده می شود تامین گردد تا رشد و تکامل مطلوب او فراهم شود. البته چون تامین مقدار مورد نیاز پاره ای از ویتامین ها و آهن از طریق تغذیه با شیر مادر و غذا مقدور نیست لذا استفاده از قطره مولتی ویتامین و آهن تا پایان 2 سالگی توصیه می شود.

به عنوان راهنمای کلی که شامل 3 غذای اصلی و 2 میان وعده می باشد برنامه غذایی یک کودک دو ساله به شرح زیر است:

* سه وعده غذای اصلی شامل صبحانه، ناهار و شام

* دو میان وعده حدود 10 صبح و 4 بعد از ظهر

در هنگام تغذیه کودک نکات رفتاری مهمی وجود دارد

نکات رفتاری مهم در تغذیه کودک

در هنگام غذا دادن به کودک بایستی مواردی را رعایت کرد که کودک با اشتها و علاقه بیشتری غذا بخورد. حال ما به ذکر این نکات می پردازیم :

1- کودک باید در زمان خوردن غذا در وضعیت راحتی قرار گیرد و غذا نزدیک او باشد تا بتواند به راحتی بدون این که تحت فشار قرار گیرد، غذا بخورد. این کار موجب می شود ریخت و پاش کودک کمتر شود.

2- بشقاب و لوازم غذا خوردن باید از جنس نشکن باشد. در صورت شکستن ظرف ممکن است کودک احساس ناامیدی کند و یا والدین عصبانی شوند.

3- قاشق نباید زیاد گود باشد و لیوان نیز باید به اندازه ای باشد که کودک به راحتی آن را بگیرد.

4- خوردن سوپ برای کودک سخت است ولی اگر کمی قوام آن غلیظ باشد کودک می تواند آن را با قاشق بخورد.

5- رنگ مواد غذایی می تواند در اشتهای کودک و علاقه ی او به غذا تاثیر بگذارد. خوردن غذاهایی با رنگ های سبز، نارنجی و زرد برای آن ها جالب است. برای این کار می توان از سبزیجات برگ سبز، هویج و... استفاده کرد.

6- آب میوه ی طبیعی بهتر از نوع صنعتی آن است چرا که به نوع صنعتی آن ماده ی قندی، رنگ و ماده ی معطر اضافه شده است.

7- دادن وقت کافی در زمان صرف غذا بسیار مهم است و باید از شتاب و عجله درهنگام غذاخوردن پرهیز کرد.

8- باید بی علاقگی کودک را نسبت به یک ماده ی غذایی پذیرفت و یک ماده ی خوراکی دیگر را جایگزین کرد.

9- غذا خوردن در یک ساعت معین می تواند سبب تحریک اشتهای کودک شود.

10- خستگی کودک مهم ترین عامل از بین بردن اشتهای اوست. بهتر است بعد از استراحت به کودک غذا داده شود.

11- کودک در یک محیط آرام بهتر غذا می خورد. مشاجره، بلند کردن صدای رادیو و تلویزیون، وهمچنین رفت و آمد زیاد حواس کودک را پرت می کند و تمایل او به غذا خوردن کم می شود.

12- دادن غذای یکنواخت و تکراری سبب بیزاری کودک می شود. حتی اگر غذایی که مورد علاقه ی کودک است، پشت سرهم و تکراری به کودک داده شود، از خوردن آن امتناع خواهد کرد.

13- هنگامی که رفتار کودک غلط است باید عکس العمل ثابتی نشان داد، مثلاً اگر بشقاب یا قاشق یا غذا را پرت کرد، نباید گاهی اوقات خندید و گاهی تنبیه کرد، بلکه باید رفتاری را در پیش گرفت که کودک احساس کند، کارخوبی انجام نداده است.

14- نخوردن برخی از غذاها ممکن است به علت تقلید کودک از اطرافیانش باشد.